Ieder jaar krijgen in Nederland ruim 29.000 vrouwen die net een baby hebben gekregen geen of te weinig kraamzorg, onder andere vanwege hun sociale achtergrond of opleidingsniveau. Ook is niet altijd bekend wat een kraamverzorgende nu precies doet. De ‘Klantroute Kraamzorg’ biedt zorgmedewerkers in de kraamzorg handvatten om te zorgen dat kraamzorg toegankelijk wordt voor iedereen.
Tekst: Sanne Verhoeff
Cijfers
Eerst een paar feiten en cijfers op een rij: ruim 4350 van de 29.000 pas bevallen vrouwen krijgen minder dan 24 uur kraamzorg. Van die groep krijgen zo’n 350 vrouwen helemaal geen kraamzorg. Vrouwen met een lage opleiding en/of laag inkomen hebben een verhoogd risico op nadelige zwangerschapsuitkomsten, bijvoorbeeld door een ongezondere leefstijl. Vrouwen die minder dan 24 uur kraamzorg krijgen, maken hogere zorgkosten voor zichzelf en voor hun baby in het jaar na de bevalling.
Klantroute Kraamzorg
Al deze informatie is te vinden in de Klantroute Kraamzorg: een tool die is ontwikkeld door Pharos (het expertisecentrum dat bijdraagt aan het terugdringen van grote gezondheidsverschillen) en ErasmusMC. In de tool staan alle fases beschreven die zwangere vrouwen doorlopen, waarbij ook hun ervaring wordt besproken en wat van belang is tijdens deze periode. De informatie wordt ondersteund door heldere beeldverhalen en links naar handige informatie. Gebruikers vinden er in het bijzonder tips en informatie voor zwangere en pas bevallen vrouwen:
- die de Nederlandse taal niet goed beheersen of niet goed voor hun gezondheid of die van anderen kunnen zorgen
- met een lage opleiding en/of een laag inkomen
- met een migratieachtergrond
Kraamzorg onbekend
De redenen waarom een groep kwetsbare zwangere vrouwen geen of te weinig kraamzorg krijgen, zijn divers. ‘De hoogte van de eigen bijdrage is al jaren een discussie. Uit onderzoek is echter gebleken dat dit lang niet altijd de belangrijkste reden is dat vrouwen geen kraamzorg afnemen’, vertelt Hiske Ernst-Smelt. Zij werkt sinds 2014 als projectleider bij de afdeling Verloskunde & Gynaecologie van het Erasmus MC. De projecten waar zij aan werkt, richten zich op het verbeteren van de zorg aan kwetsbare zwangeren en het verbeteren van de samenwerking tussen het medisch en het sociaal domein. Onderzoek toont aan dat de zelfredzaamheid van vrouwen in kwetsbare omstandigheden toeneemt door kraamzorg. Extra belangrijk dus dat zij die zorg ook krijgen. ‘Maar wat als kraamzorgorganisaties er niet zo goed in zijn om te vertellen wat zij doen? Uit het onderzoek bleek namelijk dat lang niet iedereen weet wat een kraamverzorgende nu precies doet. Wat doe je als kraamverzorgende wanneer iemand de Nederlandse taal niet goed spreekt, of niet kan lezen? Hoe vertel je aan deze zwangere wat kraamzorg inhoudt?’
Volgens Naïma Abouri, senior projectleider en adviseur bij Pharos binnen het programma ‘Gezond oproeien’, spelen ook de ervaringen die anderen hebben met kraamzorg soms mee in de keuze om niet voor kraamzorg te kiezen. ‘Het komt voor dat gezinnen denken dat een kraamverzorgende er alleen is voor het huishouden, of ze hebben een negatief verhaal van iemand anders gehoord.’ De grote vraag is dus: hoe kunnen kraamzorgorganisaties er nu zelf voor zorgen dat zij goed toegankelijk zijn? Hier biedt de Klantroute Kraamzorg uitkomst.
Kansrijke start coalities
Naïma vertelt: ‘We hebben diverse interviews gehouden: met vrouwen over het gebruik van kraamzorg maar ook met lokale Kansrijke Start coalities. Hen hebben we gevraagd wat de ervaringen met kraamzorg zijn binnen de coalitie.’ Eyup Car van Kraamzorg So Cute maakt deel uit van zo’n coalitie. Hij heeft zijn ervaringen gedeeld met Naïma en Hiske. ‘Wij werken al jaren op de manier die in de klantroute staat beschreven. We zijn een multicultureel kraambureau en onze kraamverzorgenden spreken veel verschillende talen. Een voorbeeld: een cliënt die geen Nederlands spreekt, meldt zich aan via de verloskundige. Wij zorgen dan dat deze cliënt een kraamverzorgende krijgt toegewezen die de taal spreekt. Zij wordt ingezet als zorgconsulent en wij proberen haar ook in te zetten in de kraamweek.’
Taalbarrière
Volgens Eyup is die taalbarrière, naast cultuurverschillen, één van de grootste redenen waarom sommige vrouwen geen kraamzorg willen of krijgen. ‘Sommige vrouwen weten niet eens dat kraamzorg in Nederland bestaat.’ Volgens Eyup is het soms een enorme uitdaging om bepaalde vrouwen te bereiken. Hij spreekt van een 22-jarige Arabisch sprekende vrouw en haar 72-jarige partner. ‘Ze wilde niets kwijt over haar thuissituatie en was wantrouwend richting ons. We hebben een kraamverzorgende toegewezen die haar taal sprak, toen merkten wij dat het vertrouwen groeide. We hebben haar toch kunnen helpen.’ Daarom vindt Eyup het heel waardevol dat in de Klantroute Kraamzorg links te vinden zijn naar informatie over tolken voor de geboortezorg of kraamzorg bij anderstalige gezinnen.
Zes fases
Hiske: ‘Bij de ontwikkeling van deze tool zijn we begonnen met de vraag: er is iemand zwanger, en dan? In de maaksessies zijn we uiteindelijk op zes fases gekomen, elke fase behandelt zijn eigen onderwerpen.’ De fases op een rij:
- Fase 1: Kraamzorg? Wat is dat?
- Fase 2: Uitleg: waarom en wanneer?
- Fase 3: Inschrijven bij een kraamzorgorganisatie
- Fase 4: De Intake
- Fase 5: Hoeveel uren is een goede keuze?
- Fase 6: De kraamzorgweek
Naïma vult aan: ‘Wat speelt er in deze fase en wat is belangrijk? Als je bijvoorbeeld in fase 1 al merkt dat een zwangere de Nederlandse taal niet goed begrijpt, kun je doorlinken naar de informatie over tolken. Deze klantroute is een hele toegankelijke manier van voorlichting. Per stap wordt benoemd wat de drempels zijn waar je als professional tegenaan kunt lopen. Gebruikers vinden er ook een heel mooi animatiefilmpje van Bo Geboortezorg, waarin duidelijk wordt uitgelegd wat kraamzorg is. We raden organisaties aan dit filmpje zeker te gebruiken in de voorlichting. Uiteindelijk hopen wij hiermee te bereiken dat mensen zich zo snel mogelijk aanmelden voor kraamzorg.’
Volgens Hiske is het tevens belangrijk dat kraamzorgorganisaties weten dat zij onderdeel zijn van het gehele netwerk aan geboortezorgprofessionals. ‘Maak gebruik van dat netwerk! Met deze tool staat er iets moois. Al haal je er maar één tip uit, dat kan net hét verschil maken.’
Complete leidraad online
In de Klantroute Kraamzorg is een implementatieleidraad te vinden. Hierin wordt uitgelegd hoe kraamzorgorganisaties de tool kunnen implementeren en hoe deze klantroute kan helpen in het dagelijks werk. Zo is onder andere te lezen dat de Klantroute Kraamzorg op drie niveaus te gebruiken is: door zorgprofessionals, op organisatieniveau en landelijk. De complete leidraad is online te vinden.