Tijdens de zwangerschap en de eerste weken daarna is het ijzergehalte van een vrouw lager dan normaal. Soms is het zo laag, dat wordt gesproken van bloedarmoede ofwel: anemie. In dit geval zit er te weinig hemoglobine (Hb) in het bloed, waardoor het bloed te weinig zuurstof naar de lichaamscellen brengt. Als het Hb in de eerste week na de bevalling lager dan 6,5 of na de zesde week lager dan 7,2 is; dan wordt gesproken van bloedarmoede. Het eten van gezonde voeding met veel ijzer is dan belangrijk. Soms krijgt de kraamvrouw ijzerpillen of foliumzuurtabletten en in ernstige gevallen is een bloedtransfusie nodig.
Tekst: Sanne Verhoeff
Het ontstaan van bloedarmoede kan verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende is een tekort aan ijzer. IJzer is immers de belangrijkste bouwsteen van hemoglobine; een eiwit in het bloed dat zuurstof van de longen naar de rest van het lichaam vervoert. Tegelijkertijd voert het de afvalstof koolstofdioxide (C02) af van de bloedbanen naar de longen, waarna het wordt uitgeademd. In elke rode bloedcel zitten ongeveer 270 miljoen Hb-moleculen, die zorgen voor de rode kleur van bloed. Een normaal Hb-gehalte ligt bij mannen tussen de 8,5 en 11 millimolen per liter en bij vrouwen tussen de 7,5 en 10 millimolen per liter. Tijdens de zwangerschap neemt het bloedvolume toe, waardoor de verhouding tussen het bloedplasma en de rode bloedcellen verandert. Hierdoor daalt het Hb-gehalte. Andere oorzaken kunnen zijn: een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur, een chronische ziekte of een erfelijke afwijking.
Bloedverlies
Een andere belangrijke oorzaak van bloedarmoede is bloedverlies na de bevalling. Bij vrouwen die tijdens de zwangerschap al een laag Hb hebben, kan dit na de bevalling nog meer dalen. De meest voorkomende oorzaken van bloedverlies tijdens en na de bevalling zijn: het niet goed samentrekken
van de baarmoeder na de bevalling, een keizersnede, een vastzittende placenta, een placenta die gedeeltelijk of geheel voor de baarmoedermond ligt (placenta praevia), of het gedeeltelijk of geheel loslaten van de placenta (solitio placentae). Door bloedarmoede kan een kraamvrouw zich moe en zwak voelen. Ze krijgt het snel beauwd als ze bezig is en gaat snel ademen om genoeg zuurstof binnen te halen. Andere klachten kunnen zijn:
• Duizeligheid
• Het gevoel hebben flauw te vallen
• Hartkloppingen
• Veel zweten
• Hoofdpijn
• Last van oorsuizen
• Als het Hb heel laag is, heeft de kraamvrouw minder kleur in haar gezicht.
Ernstige bloedarmoede kan tevens samengaan met een versnelde hartslag. Dit komt omdat het hart dan probeert om het zuurstoftekort te compenseren door het bloed sneller rond te pompen.
Wat kan iemand zelf doen?
Gezond en afwisselend eten is belangrijk om genoeg bouwstoffen binnen te krijgen. Bij bloedarmoede wordt daarom aangeraden om producten te eten met vitamine B12, foliumzuur en ijzer. Zo zit vitamine B12 in dierlijk voedsel zoals vlees, vis, eieren, melk en yoghurt. Foliumzuur zit vooral in asperges, spinazie, volkorenbrood, andere volkorenproducten, peulvruchten (zoals witte bonen, linzen en sojabonen, en in lever. Veel ijzer zit er in vlees, peulvruchten, in veel groenten (met name andijvie, artisjok, broccoli, courgette en doperwten, druivenblad, postelein, tomatenpuree, raapstelen en schorseneren) in noten, brood, vis en in gedroogd fruit (vooral abrikozen en vijgen).
Behandeling
De behandeling van bloedarmoede hangt af van de ernst, en van de oorzaak. Als je gezond eet en toch te weinig ijzer hebt, dan zijn ijzerpillen nodig, of ijzerdrank. Deze medicijnen kunnen bijwerkingen hebben zoals maagpijn, verstopping of zwarte ontlasting. Veel drinken, het eten van vezels en bewegen helpen tegen verstopping. Wie tijdens de zwangerschap al ijzerpillen gebruikte, wordt aangeraden om hier na de bevalling een paar dagen mee te stoppen. Als de kraamvrouw maagzuurremmers gebruikt, kan haar lichaam minder goed ijzer opnemen. Als ze in dit geval ijzerpillen moet gaan slikken; moet zij dit met de verloskundige of arts bespreken. Bij te weinig foliumzuur helpen foliumzuurtabletten en heel soms is het Hb zo laag dat een bloedtransfusie nodig is. Dit kan bijvoorbeeld na een fluxus (meer dan 1000 ml bloedverlies na de bevalling). In dit geval wordt bloed gegeven omdat een snelle stijging van het Hb gewenst is.
IJzertabletten en borstvoeding
De meeste medicijnen komen uiteindelijk in de borstvoeding terecht. Dit kan schadelijk zijn voor de baby en daarom is het verstandig om alleen na overleg met een arts medicijnen te gebruiken als de kraamvrouw borstvoeding geeft. Dat geldt ook voor alternatieve geneesmiddelen of medicijnen die vrij verkrijgbaar zijn. Floradix, een vloeibaar ijzersupplement dat groente- en fruitextracten bevat, kan vrij gebruik worden. Als de kraamvrouw borstvoeding geeft en bloedarmoede heeft, wordt aanbevolen om dagelijks 200 milligram ijzer te gebruiken, altijd in overleg met arts of verloskundige.
Hoger risico
Sommige vrouwen hebben een groter risico op bloedarmoede tijdens de zwangerschap. In dat geval bepaalt de verloskundige ook rond 20 weken het Hb-gehalte. Er is een grotere kans op bloedarmoede als:
• De moeder een tiener is
• De vrouw binnen een jaar na de geboorte van het vorige kind weer zwanger is
• Iemand vegetariër is of juist weinig groenten eet
• De kraamvrouw of haar ouders niet uit West-Europa komen
• De vrouw zwanger is van een meerling
• De vrouw een bloedziekte zoals sikkelcelanemie of thalessemie heeft.
• Je veel bloed verliest tijdens de bevalling
Hoe verder?
Vier weken nadat de kraamvrouw is begonnen met ijzerpillen, wordt haar bloed weer gecontroleerd. Als het Hb weer normaal is, wordt aangeraden om nog zes weken om de dag een ijzerpil in te nemen. Zo wordt de ijzervoorraad in het lichaam aangevuld. Ook na de bevalling blijft het lichaam van de vrouw immers veel ijzer verbruiken. Als er veel bloed is verloren, moet dit weer aangemaakt worden. Ook als iemand borstvoeding geeft, heeft haar lichaam ijzer nodig. Als iemand foliumzuur moet innemen, wordt aangeraden om hiermee door te gaan tot twaalf weken nadat het Hb weer normaal is.
Bronnen: deverloskundige.nl; thuisarts.nl; eengoedbegin.nl; alrijne.nl
Casus: bloedarmoede
Kraamvrouw Marieke is in het ziekenhuis bevallen van haar eerste kindje. Ze heeft bij de bevalling anderhalve liter bloed verloren. Haar gezicht is bleek. Ze is blij dat er geen bloedtransfusie nodig was en dat ze snel naar huis mocht. In de ochtend heeft zij zelf gedoucht, wat goed ging. Daarna dook ze weer snel haar bed in om bij te komen. Ze heeft een recept meegekregen voor ijzerpillen. Verder is het advies: rust, slapen, goed eten en ijzersupplementen. Met bloedtransfusies is men bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd voorzichtig vanwege de risico’s.
De verloskundige heeft Marieke aangeraden om vooral vleesbeleg op haar brood te eten en haar ontbijt te beginnen met volkoren brood en een eitje, of bijvoorbeeld notenpasta. Ook in augurken zit veel ijzer en bietensap met appelsap schijnt een heel heilzaam drankje te zijn voor kraamvrouwen met bloedarmoede. Bloed is immers meer dan alleen ijzer, het bevat tevens veel mineralen. Bieten zijn rijk aan deze mineralen. Drie keer per dag een glas is heel goed. Een ander goed gerecht voor kraamvrouwen is vers gemaakte soep, getrokken van soepvlees en mergpijp. Na een week doet kraamvrouw Marieke alweer zelf de deur open, ze voelt zich een stuk fitter. Wel ziet zij nog steeds wat bleek. Er wordt afgesproken dat ze over twee weken nog even langskomt op het spreekuur van de verloskundige om haar ijzer te laten controleren. Na twee weken heeft ze een Hb van 8,3. Ze voelt zich weer helemaal lekker. De verloskundige waarschuwt haar nog wel dat ze goed op haar eten en slapen moet blijven letten zolang zij borstvoeding geeft.
Bron: eengoedbegin.nl