Als kraamverzorgende help je ouders om hun baby gezond op te laten groeien. Jij bent voor ouders het aanspreekpunt voor vragen over de gezondheid van de baby. Dit geeft jou een unieke positie om ouders te helpen te stoppen met roken en rookvrij te blijven. Een aantal tips van kraamverzorgende Roxanne.
tekst: nina van den eenden
Wist je dat er in Nederland maar liefst 1 miljoen ouders zijn die roken en die thuiswonende kinderen hebben? Baby’s en jonge kinderen die in de rook van hun ouders opgroeien hebben een grotere kans op astma, een luchtweginfectie of overlijden aan wiegendood. Als zorgverlener wil je dus voorkomen dat kinderen meeroken. In dit artikel lees je waarom dit bij jouw rol als kraamverzorgende past. Als bijlage van deze Kraamsupport vind je een kaart met voorbeeldzinnen om stoppen met roken en rookvrij blijven te bespreken.
Rookvrij opgroeien als taak van kraamverzorgenden
Voor kraamverzorgende Roxanne Broeks-Gäde (Lunavi Kraamzorg) is haar rol duidelijk. Ze vertelt: ‘Het is onze taak als kraamverzorgenden om een kindje rookvrij te laten opgroeien. Dat doe je door met ouders in gesprek te gaan over roken.’ Uit de monitor Rookvrije Start (2021) blijkt dat slechts een helft van de kraamverzorgenden een stopadvies geeft als een kraamvrouw rookt. De andere helft geeft (bijna) nooit het advies om te stoppen met roken. Dat is een gemiste kans, want de kraamweek is een goed moment om roken te bespreken. ‘Wij zijn de eersten die acht dagen lang mogen zorgen voor een pasgeboren baby. Het is bij uitstek het beste moment om dit soort gesprekken te openen’, vertelt Roxanne. Er zijn veel momenten om roken laagdrempelig te bespreken: ‘Bijvoorbeeld gewoon bij de lunch of de koffie. Of als de kraamvrouw borstvoeding gaat geven. Je kunt dan makkelijk inhaken op het feit dat ze borstvoeding gaat geven en dat ze daarbij rookt.’
Stoppen met roken is de enige manier om de baby te beschermen
Eerder was het advies aan ouders om buiten te roken. Inmiddels weten we dat buiten roken de baby niet beschermt tegen tabaksrook. Stoffen uit rook blijven namelijk achter nadat iemand heeft gerookt. Dit noemen we ‘derdehands rook’. Deze stoffen trekken in kleding, haren, huid, speelgoed en meubels. Baby’s kunnen deze schadelijke stoffen inademen of binnenkrijgen. Ze stoppen dingen in hun mond, kruipen rond of worden geknuffeld door iemand die heeft gerookt. Dit gebeurt zelfs als iemand buiten rookt en daarna naar binnen gaat. Adviseer ouders daarom altijd om volledig te stoppen met roken. Dit is de énige manier om de baby te beschermen.
Steun en motiveer het kraamgezin
Als kraamverzorgende wil je hierover met het kraamgezin in gesprek. Maar hoe zorg je ervoor dat je ouders motiveert om te stoppen met roken en ook de goede relatie met hen behoudt? Een positieve insteek is belangrijk als je met ouders praat over roken. Benoemen waarom roken slecht is werkt vaak averechts. Stel open vragen over hoe het is voor iemand. Vraag bijvoorbeeld: ‘Wat brengt het roken je?’ en ‘Wat zijn voor jou voordelen om te stoppen met roken?’. Meet daarbij samen het eigen vertrouwen: ‘Hoe zou het voor jou zijn als het zou lukken om te stoppen met roken?’ Roxanne legt uit dat daarmee de vertrouwensband met het kraamgezin niet in gevaar komt: ‘Als je geen oordeel hebt en het juist op een motiverende manier bespreekt, dan zal het je relatie met het kraamgezin alleen maar versterken.’
Ondersteun bij rookvrij blijven
Veel vrouwen stoppen voor of tijdens de zwangerschap met roken om de gezondheid van hun kind te beschermen. Toch begint bijna de helft van deze vrouwen na de zwangerschap weer met roken. Bijna vier van de tien0 vrouwen valt zelfs binnen vier weken na de bevalling terug. Als kraamverzorgende heb je een belangrijke rol bij het rookvrij blijven van het gezin. Roxanne: ‘Als iemand is gestopt, zal ik blijven stimuleren om gestopt te blijven.’ Dit doe je door een compliment te geven: ‘Wat goed dat je gestopt bent met roken!’ En vervolgens te vragen: ‘Hoe gaat het nu?’ Of: ‘Ook nu is het voor de gezondheid van je kind belangrijk om rookvrij te blijven. Wat heb je nodig om rookvrij te blijven?’ Zo steun je ouders om het stoppen vol te houden.
Werk samen met verloskundige en consultatiebureau
Stoppen met roken en gestopt blijven is een proces. Een (aanstaande) ouder komt hierin verschillende zorgverleners tegen. Het is belangrijk dat iedere zorgverlener dezelfde boodschap
meegeeft. En dat zorgverleners aan elkaar overdragen of een ouder rookt, gestopt is met roken of is gestart met begeleiding. Een goede samenwerking tussen zorgverleners is hierin belangrijk. Roxanne vertelt: ‘Een verloskundige komt ook in het kraambed langs. Dus hoe mooi is het als je samen met de verloskundige een doel kunt stellen voor een gezin om te stoppen met roken? Ik geef ook een terugkoppeling aan het consultatiebureau. Daar gaat het gezin naartoe als we de kraamweek afsluiten. Als iemand gestopt is met roken, kunnen zij hem of haar verder blijven ondersteunen.’
Verwijs naar Rookvrije Ouders
De kans dat een ouder stopt met roken is het grootst met begeleiding. Als kraamverzorgende hoef je die begeleiding niet zelf te bieden. Je kunt een ouder gemakkelijk doorverwijzen naar goede hulp. Bijvoorbeeld naar de telefonische coaching Rookvrije Ouders. Tijdens deze coaching krijgen ouders in minstens zes gesprekken tips en ondersteuning van een coach. Je kunt een ouder al in een paar zinnen motiveren voor deze laagdrempelige hulp: ‘Ik weet dat stoppen niet gemakkelijk is, maar je hoeft het niet alleen te doen! Wij werken samen met de telefonische coaches van Rookvrije Ouders. Mag ik jouw telefoonnummer doorgeven, zodat de coach je kan bellen en meer kan vertellen over de begeleiding?’ Je kunt ouders dan eenvoudig aanmelden via de website. De coach neemt daarna zelf met de ouders contact op. Zo is de kans groter dat de ouder ook echt gaat starten met de coaching. Deze coaching wordt in bijna alle gevallen vergoed vanuit de basisverzekering. De kosten ervan vallen buiten het eigen risico.
In de nieuwe e-learning Rookvrije Ouders (www.rookvrijestart.nl/elearning-rookvrijeouders) maak je kennis met de coaches. Deze e-learning (1 uur) is nu gratis en voor 1 punt geaccrediteerd voor kraamverzorgenden.
Bronnen (zie www.trimbos.nl)
· AF1905 – Factsheet Monitor Rookvrije Start 2021: Stoppen-met-roken begeleiding binnen het Verloskundig Samenwerkingsverband (VSV).
· INF119 – Infographic Meeroken door kinderen: feiten en cijfers 2020.
· INF007 – Infographic Rookvrij blijven: ook na de zwangerschap.